در باره کم خونی در گوسفند بیشتر بدانید
کم خونی در گوسفند با کاهش تعداد گلبول های قرمز خون از حد طبیعی بروز می کند. در گوسفندان و بزها کم خونی اغلب با مشاهده رنگ غشاء مخاطی چشم بررسی و تشخیص داده می شود. بیشتر پرورش دهندگان علل وجود لایه مخاطی کمرنگ و بیماری بطری فکی در گوسفندان و بزها را انگل ها می دانند. اما آیا تنها انگل می تواند در دامها چنین علائمی ایجاد کند؟
هنگامی که تعداد گلبولهای قرمز خون پایین تر از حد طبیعی باشد، کم خونی در گوسفند بروز می کند. در گوسفندان و بزها کم خونی اغلب با مشاهده رنگ غشاء مخاطی چشم بررسی می شود (تصویر شماره1). بیماری بطری فکی نیز در اثر تجمع مایعات در فضای بین سلولی رخ می دهد (تصویر شماره 2).
ادم در اثر بروز اختلال در تعادل طبیعی فشار یا پروتئین ها میان خون و فضای بین سلولها ایجاد می شود. این اختلال می تواند تجمع مایعات در فضای بینابینی سلول (فضای بین سلول های بافت ها) را ایجاد کند. هنگام آلوده شدن دام ها به کرم ها و انگل های داخلی، کرم ها با استفاده از زوائد دندان مانند، به سرعت خراش هایی در دستگاه گوارش ایجاد کرده و از خون آزاد شده از طریق مویرگها تغذیه می کنند. میزان خون از دست رفته در اثر تعداد کم کرم ها اندک است. با این حال در صورت از بین رفتن مقدار زیادی گلبول قرمز و مولکول های پروتئین، بدن با صرف انرژی جایگزین این سلول ها را تولید می کند.
با این حال اگر خون و گلبولهای خونی به مقدار زیاد در طی مدت طولانی از بدن دفع شود، در نهایت بدن نمی تواند به خوبی این کاهش و تلفات را جبران و جایگزین کند و در نتیجه موجب کاهش سطح سلولهای خونی و در نتیجه بروز کم خونی می شود.
در برخی مواقع به دلیل وجود سطح پایین تر از مقدار طبیعی پروتئین در خون، مایعات بیشتری در فضای بین سلولی تجمع یافته و موجب بروز بیماری بطری فکی می شود که این بیماری در ناحیه زیر فک مشاهده می شود. این بیماری در اثر وجود عفونت در بدن دام نیز ایجاد می شود. در برخی از مناطق مانند آمریکا رایج ترین علل بروز کم خونی در دام ها را وابسته به انگلی به نام کرم قطبی باربر می دانند.
کم خونی و بطری فکی نشان دهنده سطح پایین گلبولهای قرمز خون و مولکولهای پروتئین در خون است و دلایلی غیر از انگل نیز می تواند باعث بروز این مشکل شود. با این حال بروز این بیماری توسط عوامل دیگر نسبت به انگل ها نادر هستند. بایستی به یاد داشت که عفونت حاصل از انگل ها می تواند بیماری های دیگر را نیز تشدید و موجب پیچیده تر شدن درمان شود.
برخی از عوامل بروز کم خونی در گوسفند و بز به شرح زیر است.
زخم
به عنوان مثال حیواناتی که توسط شکارچی مورد حمله قرار می گیرند و یا به هر دلیلی دچار زخم می شوند مقدار زیادی خون از دست داده و تا زمانی که این خون جایگزین نشود دچار کم خونی هستند. کم خونی حاصل از زخم ها اغلب از کم خونی که از طریق انگل ایجاد می شود قابل تشخیص است.
بیماریهای عفونی
انگل کوکسیدیا نیز می تواند موجب بروز کم خونی در دامها شود. علائمی مانند اسهال نیز از جمله علائم بالینی این بیماری است. در کم خونی های شدید به دلیل از دست رفتن خون از طریق روده ها موجب بروز آسیب های گسترده ای به دستگاه گوارش می شود. بیماری باکتریایی یون نیز می تواند موجب بروز کم خونی شود. با این حال کم خونی نشانه اصلی این بیماری نیست اما ممکن است در کنار سایر علائم مانند کاهش وزن و اسهال این علائم هم مشاهده شود.
برخی بیماریهای عفونی دیگر نیز می تواند موجب بروز کم خونی شود اما اغلب با علائم دیگری مانند همراه است که می توان علت این بیماری را از کم خونی حاصل از وجود انگل ها تمایز بخشید.
علل تغذیه ای کم خونی
کمبود یا مسمومیت مس در دامها می تواند موجب بروز کم خونی شود. این کمبود می تواند در اثر سطح پایین مس در خاک یا سطح بالای مولیبدن یا سایر عناصر موثر در بروز اختلال در جذب مس، مشاهده شود. کمبود مس در دام ها علاوه بر کم خونی علائم دیگری مانند کاهش اشتها، کاهش رشد، از دست دادن رنگدانه های پشم گوسفندان، ریزش پشم، مشکلات عضلانی و استخوان نیز به همراه دارد. میزان کمبود این ماده معدنی بر شدت بروز علائم موثر است.
مسمومیت مس از طریق ایجاد پارگی در گلبول های قرمز خون و معمولاً با بروز سریع علائمی مانند ضعف و بیحالی و کم خونی همراه است در موارد شدید ممکن است موجب بروز تلفات شود. طبق گزارشهای بیان شده قدرت تحمل بزها نسبت به مسمومیت مس بالاتر از گوسفند است.
مسمومیت مس اغلب از طریق خطا در میزان مخلوط کردن مواد معدنی به خوراک رخ می دهد. دامپروران برای کاهش بروز این مشکلات بهتر است پیش از مصرف مکمل ها با متخصص تغذیه مجموعه خود مشورت کنند.
عوامل تغذیه ای دیگر مانند عدم تعادل در میزان مواد معدنی نیز می تواند منجر به بروز کم خونی شود. با این حال در صورت کمبود یا مسمومیت مس، احتمال بروز کم خونی بیشتر است. برخی از گیاهان مانند کلم پیچ ها و سایر گیاهان دسته کلم ها می توانند به ویژه در بزها، موجب بروز کم خونی شوند.
کم خونی ناشی از بیماریهای مزمن
احتمال بروز این نوع کم خونی در تمام حیوانات وجود دارد. این اتفاق زمانی رخ می دهد که بیماری مزمن در جایگزینی و ساخت گلبولهای قرمز خون اختلال ایجاد کند. گلبولهای قرمز خون دارای طول عمر مشخصی بوده و بدن به صورت مداوم در حال تولید گلبول قرمز و جایگزین نمودن با گلبول های قرمز از دست رفته است. در برخی از بیماریها این جایگزین و تولید گلبول ها دچار اختلال می شود. این موارد می تواند در بیماریهای مزمن عفونی مانند بیماری یون رخ دهد. سوءتغذیه مزمن نیز می تواند تولید گلبولهای قرمز را کاهش دهد.
عوامل بروز بیماری بطری فکی
علاوه بر کم خونی، عوامل دیگری مانند برخی بیماریها نیز می تواند موجب بروز این بیماری شود. با این حال احتمال آن در مقایسه با کم خونی بسیار اندک است. از عوامل دیگر بروز بیماری کم خونی در گوسفند می توان به گزش حشرات یا مار و آسیب در ناحیه گردن و ایجاد انسداد نسبی در رگ گردن و افزایش فشار در این ناحیه اشاره کرد. تورم گره های لنفاوی نیز در برخی موارد با بطری فکی اشتباه گرفته می شود. اما در زمان معاینه و لمس این توده ها سفت تر بوده و محل قرارگیری آنها نیز دقیقاً در زیر فک نیست.
نکاتی در مورد فصل چرا
اگر دام ها حتي برای مدت کوتاهی در چراگاه باشند، فرض كنيد علت كم خونی دام انگل بوده و حيوان را معالجه كنيد و به محلی منتقل كنيد كه در صورت امكان در معرض عفونت مجدد قرار نگيرد. با این حال ممکن است بره ها به کم خونی دچار شوند یا دام های مبتلا به چراگاه منتقل نشده باشند. در این صورت بهتر است از دارو های ضدانگل استفاده نشده و پیش از درمان بهتر است نمونه مدفوع برای تعیین ابتلا به انگل به آزمایشگاه منتقل شود.
در صورت استفاده از ضد انگلها و عدم درمان کمخونی و بیماری بطری فکی گوسفند ممکن است موارد زیر اتفاق افتاده باشد:
ممکن است داروی ضد انگل شما برای درمان قوی نبوده یا انگل ها نسبت به آن مقاوم باشند. عملکرد داروها به صورتی است که باعث کاهش انگل ها شده تا از مرگ دام جلوگیری کند اما تمام انگل ها را از بین نمی برد. بهتر است از مدفوع جهت تعیین میزان اسپور انگل ها و نوع انگل نمونه برداری شود.
ممکن است دامها نسبت به درمان پاسخ داده باشند اما به دلیل آلودگی شدید در مراتع و دامداری مجدداً به انگل ها مبتلا شوند. بهتر است در این شرایط نیز نمونه مدفوع بررسی شود. انگلها اغلب پس از تقریبا 3 هفته تخمگذاری را آغاز می کنند.
در صورت درمان انگل دام ها و عدم رفع مشکل کمخونی ممکن است دام به بیماری عفونی مانند یون مبتلا بوده و بهتر است نمونه مدفوع مورد بررسی قرار گیرد و با دامپزشک مجموعه مشورت شود.
