راهنمای پرورش دام سبک
راهنمای پرورش دام سبک (گوسفند و بز) و تغذیه آنها در زمان جفت گیری، تغذیه در اوایل و اواخر آبستنی، تغذیه در دوره شیردهی و از شیرگیری، تغذیه در دوره خشکی و تغذیه بره و بزغاله به منظور تهیه جیره متعادل برای گوسفندان، بزها و سایر نشخوارکنندگان کوچک توصیه می شود که از جداول احتیاجات غذایی NRC و جداول ترکیبات مواد غذایی آن استفاده شود. شما می توانید جیره نویسی را به صورت دستی (استفاده از معادلات ریاضی ساده) و یا با استفاده از نرم افزارهای مرتبط انجام دهید. هنگامی که جیره ها با استفاده از جداول NRC تنظیم نشود، برخی از دستورالعمل های کلی را می توان مد نظر قرار داد. مواردی مانند تفاوت در اندازه (وزن)، امتیاز وضعیت بدنی، شرایط محیطی و ارزش غذایی علوفه و سایر مواد خوراکی بایستی مورد توجه قرار گیرند. اگر شما وزن گوسفندان و شرایط تولیدی گوسفندان را با مقدار علوفه مصرفی آنها متوازن کنید، جیره ای متعادل خواهید داشت.
تغذیه گوسفند و بز در مرحله بدون تولید (احتیاجات نگهداری)
هدف از تغذیه گوسفند و بز برای تامین نیاز نگهداری آن، حفظ وزن و وضعیت بدنی آنهاست. در برخی شرایط کاهش وزن قابل قبول بوده و می تواند در مراحل بعدی و با بهبود تغذیه، این کاهش وزن جبران شود. نیاز نگهداری (به عنوان درصدی از وزن بدن) با کاهش وزن حیوان، افزایش می یابد. به عنوان مثال گوسفند نیاز نگهداری بالاتری نسبت به گاو دارد، درحالی که نیاز نگهداری بز مقداری کمتر از گوسفند است.
مقادیر نیاز نگهداری گوسفند با مصرف ماده خشک به میزان 1/5 تا 2 درصد وزن بدن برطرف می شود.
خصوصیات تغذیه ای این مرحله شامل:
دسترسی آزاد به 600 تا 1500 گرم علوفه (مخلوط کاه و یونجه)
عدم تغذیه با کنسانتره
دسترسی به مواد معدنی به صورت آزاد
تغذیه گوسفند و بز 2 هفته قبل تا 2 الی 4 هفته بعد از رها شدن قوچ بین میش ها در زمان جفت گیری (احتیاجات فلاشینگ)
وضعیت بدنی میش ها و بزهای ماده بر افزایش نرخ تخمک گذاری موثر است. نرخ تخمک گذاری، تعداد بره و بزغاله ها را تعیین می کند. هدف از فلاشینگ، بهبود وضعیت بدنی میش ها و بزهای ماده به وسیله افزایش وزن آنهاست و با افزایش سطح تغذیه صورت می گیرد. فلاشینگ با افزایش نرخ تخمک گذاری معمولا موجب افزایش درصد بره و بزغاله زایی می شود. پس از فصل تولید مثل، فلاشینگ ممکن است به بقای جنین نیز کمک کند. میش ها یا بزهای ماده ای که در شرایط و وضعیت بدنی مناسبی قرار دارند، معمولا به فلاشینگ پاسخ مناسبی نمی دهند (نمره وضعیت بدنی بالای 3).
خصوصیات تغذیه ای این مرحله عبارت است از:
دسترسی آزاد به 600 تا 1500 گرم علوفه (مخلوط کاه و یونجه)
مصرف 250 تا 500 گرم ذرت یا جو به صورت روزانه
استفاده از مراتع با کیفیت بالا
تغذیه گوسفند و بز طی اوایل تا اواسط آبستنی (15 هفته اول آبستنی)
طی این مرحله از پرورش، هدف اصلی حفظ وضعیت بدنی حیوان بالغ و بهبود وضعیت بدنی حیوان جوان است. نیاز غذایی حیوان در این مرحله کمی بالاتر از نیاز نگهداری است. در برخی مواقع می توان از مواد غذایی با کیفیت پایین نیز استفاده کرد. حیوان جوان در این مرحله باید جدا از حیوانات بالغ تغذیه شود.
خصوصیات تغذیه ای این مرحله عبارت است از:
دسترسی آزاد به 600 تا 1500 گرم علوفه (مخلوط کاه و یونجه)
تغذیه با کنسانتره در این مرحله ضروری نیست مگر از علوفه با کیفیت ضعیف استفاده شود و یا حیوان ضعیف باشد.
دسترسی آزاد به مواد معدنی
دسترسی به 4 تا 8 لیتر آب تازه و تمیز
تغذیه گوسفند و بز طی اواخر آبستنی (6 هفته آخر آبستنی)
این مرحله حساس ترین مرحله تغذیه میش ها و بزهای ماده است. در این مرحله میش ها و بزهای ماده، می توانند افزایش وزن داشته باشند. 70 درصد از رشد جنین نیز در این مرحله اتفاق می افتد و بافت پستانی نیز در این مرحله توسعه می یابد. تغذیه مناسب در این مرحله برای جلوگیری از مسمومیت آبستنی (کتوز) و تب شیر (کاهش کلسیم خون) ضروری است.
تغذیه مادرها در این مرحله بر وزن تولد بره و بزغاله ها موثر است. مرگ و میر در بین بره و بزغاله های کوچک و بزرگ بیشتر مشاهده می شود و در صورتی که جنین بسیار بزرگ باشد، مشکلات زایمان رخ می دهد. منظور از وضعیت بدنی مطلوب 3 تا 3/5 است. حیوانات جوان باید جدا از حیوانات بالغ تغذیه شوند، زیرا علاوه بر آبستنی، آنها هنوز در حال رشد هستند و نیاز غذایی بالاتری دارند و اغلب در زمان مصرف خوراک در رقابت با حیوانات ماده بر سر فضای آخور دچار مشکل می شوند.
خصوصیات تغذیه ای این مرحله شامل:
دسترسی آزاد به 1800 تا 2200 گرم از علوفه (مخلوط کاه و یونجه)
250 تا 500 گرم کنسانتره در روز
700 تا 800 گرم کنسانتره در روز در صورت دو قلوزایی
450 گرم کنسانتره به ازای هر جنینی که میش آبستن است
450 گرم از کنسانتره با 16 درصد پروتئین خام در صورت پایین بودن کیفیت علوفه
در جهت کاهش کوکسیدیوز در محیط و کاهش سقط جنین ناشی از توکسوپلاسموز، از رومنسین و داروهای ضد کوکسیدیوز در خوراک استفاده شود.
تغذیه گوسفند و بز در زمان بره زایی و بزغاله زایی
هیچ دلیل برای تغذیه اجباری و تحت فشار برای میش ها و بزهایی که به تازگی زایمان کرده اند وجود ندارد. میش ها و بزهای ماده ای که در اواخر آبستنی تغذیه مناسبی داشته اند، معمولا آغوزی بیشتر از نیاز فرزندان خود تولید می کنند که جمع آوری و منجمد کردن آغوز آنها یک ایده مناسب و کاربردی است. ممکن است خوراک با سرعت بالایی موجب افزایش ترشح شیر شود، حتی ممکن است شیر تولیدی فراتر از نیاز مصرفی بره ها و بزغاله ها باشد.
خصوصیات تغذیه ای این مرحله عبارت است از:
دسترسی به آب تازه و تمیز
تغذیه علوفه در اولین روز پس از زایمان
سپری نمودن یک هفته زمان جهت رسیدن میش ها به خوراک کامل خود
تغذیه گوسفند و بز طی اوایل شیردهی (6 تا 8 هفته اول شیردهی)
در این زمان نیاز غذایی میش ها و بزهای ماده، به ویژه در صورت تغذیه و شیردهی چند قلوها، افزایش می یابد. در حالت ایده آل میش ها و بزهای ماده شیرده جوان باید جدا از حیوانات بالغ نگهداری شوند. آنها علاوه بر تولید شیر برای بره و بزغاله های خود، هنوز در حال رشد بوده و نیاز غذایی بالاتری دارند. در اغلب مواقع آنها (میش ها و بزهای جوان) در رقابت با حیوانات بالغ برای جایگاه تغذیه و فضای آخور، دچار مشکل می شوند.
خصوصیات تغذیه ای این مرحله عبارت است از:
دسترسی آزاد به 1800 تا 3100 گرم علوفه (مخلوط کاه و یونجه)
450 گرم کنسانتره به ازای هر بره و بزغاله شیرخوار
علوفه های خشبی برای میش و بزهای ماده ای که سه قلو دارند باید محدود شود
450 گرم کنسانتره با 16 درصد پروتئین خام، در صورت پایین بودن کیفیت علوفه
در جهت کاهش کوکسیدیوز در محیط و کاهش سقط جنین ناشی از توکسوپلاسموز و داروی ضد کوکسیدیوز در خوراک استفاده شود.
دسترسی به 7 تا 12 لیتر آب تازه و تمیز
علوفه با کیفیت بالا بخش زیادی از نیاز غذایی میش و بزهای ماده ای که تنها یک فرزند دارند را تامین می کند. اما حیواناتی که دارای 2 و 3 فرزند هستند معمولا به مکمل کنسانتره نیاز دارند. در غیراینصورت بره یا بزغاله سوم باید به صورت مصنوعی پرورش داده شود.
تغذیه گوسفند و بز در زمان از شیرگیری
نمره وضعیت بدنی 2 تا 2/5 میش ها در زمان از شیرگیری، مناسب است. در صورت از شیرگیری زود هنگام، مدیریت تغذیه صحیح برای جلوگیری از ورم پستان ضروری است.
خصوصیات تغذیه ای این مرحله عبارت است از:
تغذیه خوراک با انرژی و پروتئین پایین 5 تا 10 روز قبل از شیرگیری
تغذیه خوراک با انرژی و پروتئین پایین 3 تا 5 روز بعد از شیرگیری
تغذیه بز شیری در دوره شیردهی
تغذیه حیوانات ماده شیری (بز شیری) با ژنتیک آنها برای تولید شیر و همچنین سطح مطلوب تولید مرتبط است. مانند گاو های شیری، حداکثر تولید شیر همیشه سودآورترین هدف نیست. برخی از دام ها از علوفه و کنسانتره کمتر تغذیه می کنند و بازده شیر کمتری دارند، اما ممکن است سود بیشتری برای پرورش دهنده داشته باشد.
خصوصیات تغذیه ای این مرحله عبارت است از:
دسترسی به 1500 تا 2000 گرم کنسانتره برای بزهای ماده ضعیف، با تولید بالا در اوایل شیردهی
500 گرم کنسانتره برای هر 1/3 لیتر شیر تولیدی در اواسط شیردهی
500 گرم کنسانتره برای تولید هر 2/2 لیتر شیر تولیدی در اواخر شیردهی
450 گرم کنسانتره برای هر بز ماده و 450 گرم کنسانتره برای هر لیتر شیر تولیدی
تغذیه گوسفند و بز در دوره خشکی
خصوصیات تغذیه ای این مرحله عبارت است از:
کاهش یا حذف مصرف کنسانتره نزدیک زمان خشک شدن
جایگزینی کاه گندم به جای یونجه یا سایر لگوم ها
تغذیه آزادانه بزهای ماده خشک از یونجه و کاه به علاوه 250 گرم کنسانتره در روز
تغذیه بره و بزغاله
بره و بزغاله در حال رشد، بالاترین نیاز پروتئین را نسبت به گوسفند و بز دارند. تغذیه خزشی ( تغذیه استارتر برای پرورش بره و بزغاله ها) به ویژه برای بزغاله ها ممکن است اقتصادی باشد. مقدار انرژی مورد نیاز، به میزان رشد مطلوب و پتانسیل ژنتیکی رشد حیوان بستگی دارد. مانند تولید شیر، رشد حداکثری همیشه سود آور نیست. حیوانات ماده نباید برای افزایش حداکثر رشد تغذیه شوند، زیرا ممکن است چاق شده و چربی اضافه در بافت پستان ذخیره شده و پتانسیل تولید شیر در آینده را کاهش دهد. پتانسیل ژنتیکی رشد در گونه، نژاد و هر دام متفاوت است. از آنجایی که پرورش گوسفند به منظور استفاده از پشم آن و پرورش بز به منظور استفاده از گوشت آن متفاوت از سایر دام ها پروار می شوند، باید از رژیم غذایی با انرژی پایین تغذیه کنند تا بتوانند قبل از چاق شدن، رشد کنند. در حقیقت بره ها می توانند در مدت زمان کمتری و با مصرف خوراک با انرژی کمتر، وزن نهایی بیشتری داشته باشند. به دلیل افزایش تقاضا برای بره (و برخی مواقع بز ها) در بعضی از اعیاد مسلمین، ممکن است موقعیت ایجاد شود که نگهداری بره ها در سطح صفر رشد، سود آوری داشته باشد.
سطح پروتئین مورد استفاده در مراحل مختلف رشد بره ها و بزغاله ها عبارت است از:
استارتر: 18 تا 20 درصد پروتئین خام
بره 18 تا 32 کیلوگرمی: 16 درصد پروتئین خام
بره 32 کیلوگرم به بالا: 14 درصد پروتئین خام
بره های بالغ و بزرگتر: 12 درصد پروتئین خام
بعد از شیرگیری 16 درصد پروتئین خام
بزغاله هایی که هدف زود از شیرگیری آنها باشد 19 درصد پروتئین خام
تغذیه بره ها
خصوصیات تغذیه ای این مرحله عبارت است از:
دسترسی آزاد به علوفه با کیفیت به علاوه دسترسی آزاد بره ها به مواد معدنی
استفاده از مکمل پروتئینی در صورت استفاده از علوفه با کیفیت پایین
250 تا 500 گرم یونجه به علاوه 500 تا 1800 گرم کنسانتره
مصرف یونجه محدود در زمان سنگین شدن بره ها
علوفه مرتعی به علاوه کنسانتره به میزان 1 تا 1/5 درصد از وزن بدن
در جهت کاهش کوکسیدیوز از داروی ضد کوکسیدیوز در خوراک استفاده شود.
تغذیه بزغاله ها
خصوصیات تغذیه ای این مرحله عبارت است از:
دسترسی آزاد به مراتع با کیفیت بالا به علاوه دسترسی آزاد بزغاله ها به مواد معدنی
استفاده از مکمل پروتئینی در صورت استفاده از علوفه با کیفیت پایین
مصرف آزاد یونجه به علاوه 250 گرم کنسانتره در روز
افزایش 500 تا 750 گرم کنسانتره در صورت تغذیه علوفه بی کیفیت
برای جلوگیری از کوکسیدیوز، از داروی ضد کوکسیدیوز در خوراک استفاده شود.
تغذیه بره و بزغاله تازه شیرگیری شده و یک ساله
استفاده از 250 گرم کنسانتره حاوی 16 درصد پروتئین در صورت پایین بودن کیفیت علوفه
از تغذیه بیش از حد قوچ ها و بزهای نر بایستی اجتناب کرد. در ابتدای فصل تولید مثل باید نمره وضعیت بدنی آنها 3 تا 3/5 باشد. قوچ ها و بزهای نر نباید چاق شوند. برخی از نرها، در طول فصل تولید مثل و دوره پرورش گرسنگی می کشند، بنابراین در صورت لزوم کنسانتره به آنها داده شود.
خصوصیات تغذیه ای این مرحله عبارت است از:
دسترسی آزاد به علوفه یا یونجه به علاوه 250 گرم کنسانتره در روز
استفاده از 1800 تا 3100 گرم یونجه با کیفیت متوسط
افزایش تغذیه در 4 تا 6 هفته قبل از فصل جفت گیری در صورت لزوم
استفاده از 500 تا 1000 گرم کنسانتره در تغذیه قوچ ها و بزهای نر در فصل تولید مثل
دسترسی آزاد به مواد معدنی
دسترسی به 4 تا 8 لیتر آب تمیز و تازه